Türkiye’de bugün satılan tüm otomobiller artık yüzde 80’lik matrah diliminden başlıyor. Uzun bir süredir değişmeyen matrah dilimleri artık yerli otomobil avantajını bitirirken, cari açık da tehlikeye girdi. Sadece iki ayda dış ticaret açığı 600 milyon dolara yaklaştı.
Otomotiv sektörü son 2 yıldır zorlu virajı bir türlü dönemiyor. İç pazarda işler iyi gözükse de asıl alarmı sanayi tarafı veriyor. Yerli otomobillerin payı bu süreçte her geçen gün azalmaya devam ederken, hem Uzak Doğu hem de ÖTV matrahı avantajı bitirdi. Geçen yıl yüzde 51 olan iç pazardaki yerli pazar payı bu yıl yüzde 33’lere kadar düştü. Yüzde 80’den başlayan vergi matrahıyla birlikte herkes aynı kefeye girdi. Böylece alt sınıf araçlar da üst sınıf araçlar da aynı vergi diliminde satılınca tercihler ithal modellerden yana olmaya başladı. Aynı zamanda son dönemde Çinli modellerin de pazara dahil olmasıyla fiyat algısı hızla değişmeye başladı. Bu sadece iç pazarı değil dış ticaret dengesini de bozdu. Yıllarca cari fazla veren otomotiv sektörü vergi, Çin ve kur üçgenine sıkışınca açığa döndü.
İTHALAT 36.9 MİLYAR DOLARI AŞTI
Motorlu taşıtlar ithalatının yıllık tutarı Haziran 2023’te 27 milyar 666 milyon dolardı. Bu yılın mart ayında bu araç ithalatı yıllık bazda 36 milyar 985 milyon dolara yükseldi. Tüketim malı ithalatındaki artışın tamamı buradan geldi. Geçen hafta İstanbul’da sorularımızı yanıtlayan Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu da bu durumu değerlendirdi. Otomotiv sanayinde yerli payının geçen yıl da olduğu gibi azaldığını ifade eden Eroldu:
YÜZDE 80 MATRAH STANDART OLDU
Geçen seneyi hatırlayacak olursak özellikle yılın ilk 6 ayında ÖTV’de farklı baremler vardı ve bu, yerli üreticilerin lehine bir ortam yaratıyordu. Şimdi herkesin yüzde 80’e gelmiş olması geçen senenin ikinci yarısından itibaren yerli payında da bir düşüşe sebep oldu. Yüksek ihracat rakamlarına rağmen tabii otomotiv sanayi hatırlayacaksınız geçen sene ilk defa eksi rakam yılı kapatmıştı.
GEÇEN YILI 6.6 MİLYAR DOLAR EKSİYLE KAPATTIK
1 milyar 423 milyonluk bir dış ticaret açığı yaratmıştık ilk defa, çok uzun seneler sonra. Bu sene ilk 2 ayın rakamları var elimizde. Asıl bu eksiği veren en büyük konu otomobil yani bizim 8703 gümrük tarife istatistik pozisyonundan yapılan ithalatlar. Şimdi ona baktığımız zaman geçen seneyi 6.6 milyar dolar gibi bir eksiyle kapattık. Bunun tabii en önemli sebebi de aslında Çin’den yapılan ithalat geçen senelere göre.
DAHA FAZLA İTHALCİ KONUMA GELDİK
Şu anda da ilk 2 ayda otomobil sınıfına baktığımız zaman 558 milyon dolarlık bir dış ticaret eksiğiyle ilk çeyreğin ilk iki ayını kapatmış durumdayız. Bu da tabii Türkiye’nin bu kadar fazla otomobil ithal edici bir ülke durumuna gelmesidir.
TİCARİ LİDERLİĞİ DE ARTIK İSPANYA’NIN AMA GEÇİCİ
Türkiye pazarına giriş yapan Çinli markaların uzun bir süreden beri yatırım yapmaları bekleniyordu. Fakat gelişmelere bakıldığında 2 farklı Çinli markanın da yatırım için Avrupa’yı seçtiği görüldü. Özellikle Chery’nin Türkiye yatırımına oldukça güçlü gözlerle bakılırken, markanın tercihi İspanya’dan yana oldu. İspanya sadece yatırım değil, ticari araç liderliğimizi de aldı. Konuyu detaylandıran Cengiz Eroldu “Biz çok uzun yıllardır Avrupa’da özellikle ticari vasıtalarda birinci durumdaydık. Şimdi ilk defa 2023 yılında maalesef bu birinciliği az farkla da olsa yanılmıyorsam 25 – 30 bin adet araç gibi bir farkla İspanya’ya kaptırmış durumdayız. Şu anda Türkiye otomobildeki altıncılık yerini korurken ticari vasıtalarda birincilikten ikinciliğe düşmüş durumda. Bu tabi geçici bir süre sonra ticari araç yatırımları Türkiye’de de hayata geçecek. Toparlama yeniden başlayacak” dedi.
ÇİNLİLERİN YATIRIM YAPMASI ŞART
Cengiz Eroldu “Özellikle jeopolitik gelişmeler, yakın coğrafyamızda devam eden gerginlikler tabii ki bizi de etkiliyor. Diğer taraftan Çin konusunu önceden de uzun uzun konuştuk. Şu anda Türkiye’de otomobil konusunda önemli bir Çin ithalatı var. Bu ele alınması gereken bir konu. Çinliler’in Türkiye’ye ithalat değil, yatırım yapmaları lazım. Yüzde 80 ÖTV’nin olduğu bir yerde 1 milyonluk bir pazar var. Bence bu büyük bir teşvik. Sadece göreceli olarak bu vergilerin aşağı indirilmesi gerekiyor. Pazar büyük olup ürününüz de doğruysa sizin için gerçek teşvik orada. Neden Türkiye’ye 20 küsur seneden beri yeni yatırım “gelmiyor? Teşviklerimiz var ama Türkiye pazarın 1 milyon değil 2 milyon olsa iş değişir o zaman. Yani bence asıl konu orda” diye konuştu.
PAZARDA İLK DARALMA NİSANDA BAŞLAYACAK
Yılın ilk çeyreğinde sıfır araç satışları beklentinin üzerinde bir performans sergiledi. Özellikle ÖTV muaf satışlarının yoğunluğu ve seçim sonrasında fiyatların artacağı düşünülmesi satışları patlattı. Fakat ilk 3 aylık artış nisan ayında yerini daralmaya bıraktı. OSD Başkanı Eroldu da nisan ayında bir daralma olacağını paylaştı. Eroldu “O şu anda gözüküyor. Ama nisan ayı da çok indikatif değil, çok uzun bir bayram tatili oldu ayın içerisinde. Yerel seçimlerden yeni çıkıldı yani gerçekten nisan ayında çalışma günü kaç gün oldu ölçemiyorum. Ama geçen sene nisan ayı yanılmıyorsam hafif araç pazarı 97 bin adet civarındaydı. Bu sene ilk hafta sonuçlarından sonra ortalama güncellenmiş tahminler hafif araçlar için 80 binler seviyesindeydi. Yıl ise şöyle söyleyebilirim, mart temposuna baktığımız zaman 1,3 – 1,4 milyon olarak görünüyordu. Bu nisanı referans kabul edip onun üzerinden hesap yaparsanız, burası yine 1 milyon görünüyor. Mayıs ayı rakamları daha net konuşmamıza imkan sağlayacak” yorumunu yaptı.
İHRACAT NEREDEYSE YERİNDE SAYDI
OSD verilerine göre, yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre toplam üretim yüzde 3 artarak 377 bin 70 adet olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7 artan otomobil üretimi ise 238 bin 274 adede ulaştı. Traktör üretimiyle birlikte toplam üretim ise 390 bin 925 adede yükseldi. Ticari araç grubunda, yılın ilk çeyreğinde üretim yüzde 4, hafif ticari araç grubunda yüzde 5 azalırken, ağır ticari araç grubunda yüzde 1 artış yaşandı. 2023 yılının ilk çeyreğine göre ticari araç pazarı yüzde 2, hafif ticari araç pazarı ise yüzde 3 artış yaşanırken ağır ticari araç pazarı yüzde 1 arttı. Yılın ilk çeyreğinde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, toplam otomotiv ihracatı adet bazında yüzde 1 artarken otomobil ihracatında yüzde 2’lik düşüş yaşandı. Bu dönemde, toplam ihracat 256 bin 511 adet, otomobil ihracatı ise 154 bin 319 adet düzeyinde gerçekleşti. 2024’ün ilk çeyreğinde toplam pazar, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24 artarak 307 bin 461 adetten kapandı. Bu dönemde, otomobil pazarı da yüzde 33’lük artışla 233 bin 389 adede ulaştı.
